Ông Bùi Đình Ngôn, phụ trách
Bảo tàng khởi nghĩa Ba Tơ cho hay, khi thổi nó phát ra âm thanh y hệt Tù Và nên
mới gọi là Tù Và đá. Nó là báu vật có một không hai. Theo đánh giá khách quan,
Tù Và này được cấu tạo từ khu vực có núi lửa phun trào, những tảng đá mà nham
thạch để lại đã ngẫu nhiên tạo ra nó, và có khả năng, từ xa xưa, đồng bào Hre
đã dùng chúng trong đời sống, sinh hoạt.
Hiện, Tù Và đá này được đặt tại nhà Đinh Xuân
Quen, xã Ba Trang. Ông Quen đã cất công “săn lùng” nó từ trong dân để thỏa thú
vui chơi đồ cổ của mình. Mỗi ngày, có rất đông người tới nhà ông để chiêm ngưỡng,
thậm chí xin thổi thử. Mỗi lần thổi, âm thanh của nó vang to, vọng xa khiến ai
nấy đều thích thú.
Theo ông Ngôn, Bảo tàng sẽ
xin ý kiến huyện, các ngành chức năng để đưa Tù Và đá về đây lưu giữ, giới thiệu
đến đông đảo khách tham quan. Đồng thời, làm sinh động thêm không gian văn hóa
của cộng đồng người Hre.
Trọng Nhân